Social justice via legal injustice (staring Novak Djokovic as a regular rightless immigrant)

It is an essential property of law as an anthropological phenomenon to strive for universal equality. Even in the times of slavery or feudalism, legal thinkers recognized absolute equality as the ultimate ideal. Article 7 of the Universal Declaration of Human Rights states: "All are equal before the law and are entitled without any discrimination to equal protection of the law". 

Ideological zealotry often clashes with these principles, and is therefore a handy tool for politicians to bring the public to agree with legalized inequality. The saga of Novak Djokovic's attempt to enter Australia without receiving vaccination is a prime example of a serious breach of legal egality that was gladly embraced by both national and international public due to the fact that the affected person is perceived as clashing with a dominant and passionately pursued ideology.

“If that evidence is insufficient, then he won’t be treated any different to anyone else and will be on the next plane home – there should be no special rules for Novak Djokovic,” said Australian prime minister Morrison referring to the documentation accompanying Djokovic's visa after his arrival in Australia to play in the Australian Open. At the time of first visa cancellation, the position of the government, including the prime minister and the minister of immigration Hawke, was that Djokovic did not fulfill the legal conditions to legally enter Australia.

"What more could this man have done?" asked judge Anthony Kelly, ruling that Djokovic had provided the authorities with all the required documents to legally stay in the country, including a valid medical exemption, and that same rules for all means in this case that Djokovic is free to stay and play.

“Given Mr Djokovic’s high-profile status and position as a role model in the sporting and broader community, his ongoing presence in Australia may foster similar disregard for the precautionary requirements following receipt of a positive COVID-19 test in Australia,” writes only few days later Australian minister of immigration Hawke in the justification of his decision to revoke Djokovic's visa again. 

The government has thereby reverted from procedural grounds for revoking the visa to their real motivation: the reaction of the public. The contribution of pure rhetoric is in referring to the disregard for the anti-COVID-19 measures while forgetting to mention the approaching election. The actual inducement behind the decision is not that a minority would feel encouraged to oppose the measures, but that the vast majority sharing the solidary ideology of voluntarily depriving oneself of certain rights in order to prevent the spread of the virus and save the lives of the vulnerable would feel bad about someone (perceived to be) in conflict with this ideology legally entering the country.

Ruling the decision legal by three Federal Court judges in conjunction with the fact that the minister's justification could be used on very few people other than Djokovic directly implies that not all are equal before the law. There are special rules for role models after all, and for Djokovic as the role model in question. Their rights are not guaranteed and depend on the public opinion.

While I personally feel that Djokovic's failure to get vaccinated and the likely reasons having to do with his spritual new-age wishi-washy philosophy, his stubborn commitment to stupidity as I see it, deserved him the situation that he found himself in - my personal feelings about someone should not be the ground for the law to suspend zthis person's rights. I also think that Djokovic's going through the maltreatment by Australian authorities is a funny anecdote in comparison with the maltreatment of hundreds of anonymous migrants kept in their 'hotels'. That a vast majority of Australian citizens share my feelings at least on the former issue only aggravates the situation because it is a core purpose of law to protect the equal rights of every individual exactly against the pressure of various majorities and their sentiments.

Djokovic's personality is not a celebration of equality. He is a person of numerous privileges, a person who manifests great solidarity through his donations, while at the same time refusing to manifest it by getting vaccinated or by properly respecting other anti-pandemic measures. As all his privileges directly or indirectly stem from his popularity, I also personally feel that they fairly come with a higher sensitivity of the public for his opinions and acts. However, the public has its own mechanisms of penalizing those who fail to live up to their popularity, or to match it with an adequate social responsibility. The law has nothing to do with it: no restriction of one's rights based either on their perception by the public or on their own views of social equality is stipulated by the law, in Australia or in any other vaguely democratic country. 

In a common-law legal system such as that in Australia, the ruling in Djokovic's case is a precedent with broad and deep consequences. The right to freedom of expression: the freedom to formulate one's opinions without fear of retaliation, censorship, or legal sanction, is a cornerstone of democracy and has been recognised as an essential human right in the United Nations' Universal Declaration of Human Rights and International Human Rights Law. Australia's precedent jeopardizes much more than just the freedom of expression. It targets the freedom of merely having opinions and ideas. And yet worse: based on your social status or its perception, it suffices that the government believes that the public attributes to you opinions that are in conflict with what the government sees as public interest, or that you raise certain sentiments in it, for your rights to be suspended. Even if you do not entertain such opinions and have not deliberately done anything to cause such beliefs (as explicitly formulated in the minister's justification submitted to the court).

Djokovic is privileged in many ways. This enables the government to present his legal discrimination as equality. As it is usual that the rich and powerful are also priviledged by the government, and often by the legal authorities too, in the eyes of the public, depriving Djokovic of his legal equality compensates for his social privilege, as well as for the suffering of the numerous hostages of Australian migration policies. Exactly this is the fatal aspect of many otherwise noble revolutions: social inequality and injustice are not solved by legal inequality - they can only be solved by social equality.

Na granici katarze

Nemački politički aktivista i flozof iz doba Drugog svetskog rata Dietrich Bonhoeffer u gluposti prepoznaje moralnu kategoriju. Glupa osoba bira da najpre u nekim domenima, a kasnije sve šire, suspenduje svoju inače prosečnu ili natprosečnu inteligenciju, da ignoriše logiku ili previdi kontradikcije i nekonzistentnosti nekog stava, ukoliko joj je korisno da taj stav zastupa ili toleriše. Prosečni građanin u nacističkoj Nemačkoj osvešćeno ili neosvešćeno bira da ne vidi zlo, da ne veruje u logore ili da smatra da su Jevreji, komunisti, homoseksualci i ljudi sa atipičnim telesnim ili duhovnim razvojem pretnja zajednici koju treba ukloniti. Kada se sa njim o tome razgovara, kada mu se predoče činjenice, argumenti, on odbija da ih logički obradi, da ih uvrsti u svoju sliku sveta, da uvidi njihove implikacije, već ponavlja mantre koje je oportuno prigrlio i koje nadređuje logičkom preispitivanju. Taj izbor mu omogućuje ne samo da preživi, nego i da stekne poneku privilegiju na račun progonjenih. U naše vreme, ova vrsta gluposti je potrebna da se baci kesa ili ostavi plastična flaša na ulici ili u šumi (gde nas glupost štedi truda), ali i da se grabljenjem za funkciju ili tek glasanjem priključi Vučićevom piru gramzivosti (gde nam glupost daje privilegije).

Postoji i suprotna pojava. Ljudi koji u kriznim okolnostima ne ograniče svoj intelekt i svoj moral, prihvatajući cenu: deprivilegovanost do egzistencijalne ugroženosti. I ovi ljudi suspenduju jedan aspekt svoje kognicije: onaj čije je umereno ispoljavanje prepoznato kao težnja održanju i želja za napretkom, a kada preraste druge duhovne parametre - kao sebičnost i pohlepa. Kao i Bonhoefferova moralna glupost, i ova pojava ide od pune osvešćenosti i transparentnog izbora do čistog instinkta duboko ispod površine svesti. Jedan broj ljudi odluči da se drži etičkih principa i prihvati cenu, drugima se prosto ne da da učestvuju u nečemu u čemu intuitivno osećaju nemoralnost. Ovakvi ljudi podnesu materijalnu i emotivnu žrtvu svom izboru, ali ostanu u miru sa sobom i svojim životom i zadrže sposobnost da dobro prepoznaju i analiziraju životne situacije i donose izbore dobro razumejući njihove posledice. U vreme Bonhoeffera, rezervisanost prema nacionalsocijalizmu, odnosno prema svem zlu koje je od njega dolazilo, zahtevala je ovu vrstu kognitivne inhibicije. U naše vreme, slično važi za apstiniranje od naprednjačkog pljačkaškog pohoda.

Novak Đoković je nesumnjivo osoba visoke inteligencije. Njegovo promišljanje teniske igre, njene mehanike, motorike, fiziologije i anatomije organizma, taktike, mentalne samokontrole, zahteva izuzetne intelektualne kapacitete i poznavanje finih mehanizama ljudske psihe. U tom upoznavanju svoje duše, Đoković uviđa, osvešćeno ili ne, da motivaciju i emotivnu stabilnost kakve su mu potrebne za rezultate kojima teži lakše ostvaruje uz proksi vere u transcedentno i poneku varku prema samom sebi. Radi te lakoće, radi prečice do psihičke spremnosti, on prinosi faustovsku žrtvu gluposti i pravi prostor za praznoverje. Ono banalno, providno, samozadovoljno, sa grudvanjem ljubavlju, grljenjem drveća, piramidama Visokog i Rtnja.

Jednom sklopljen, ovaj ugovor s glupošću otvara prostor za razne aspekte egoizma i za mirenje nepomirljivog. Onda grljenje drveća nije u sukobu sa sečom šuma i betoniranjem reka, deljenje ljubavi nije u sukobu sa antivakserstvom, podrška ekološkom protestu sa slikanjem u društvu funkcionera, borba za prohodne granice sa podrškom Nigela Faragea. Pre ili kasnije, taj prostor počne da zahvata i najpragmatičnije odluke, i da šteti upravo ličnim interesima kojima je trebalo da služi.

Teško je poverovati da advokatski tim Novaka Đokovića nije znao tačne uslove za ulazak u zemlju i nije proučio svaku mogućnost da njihov klijent legalno pređe granicu. Pogotovu je teško zamisliti da su se oslanjali na informacije sa neažuriranog sajta - sve i da nekako zamislimo da se ta greška potkrala Teniskom savezu Australije uprkos dopisu ministarstva. Jednako je teško zamisliti da se i organizacija turnira i Đokovićev tim nisu poslužili svim raspoloživim sredstvima da Đokoviću omoguće učešće - i iz sportskih, i iz finansijskih razloga. Iz kakofonije informacija oko čitavog slučaja, meni se kao najverovatniji izdvaja scenario gde su oni to i uspeli. Pozivajući se na navodno neažuriran podatak na nekom od zvaničnih sajtova a zanemarujući dopis federalnih vlasti, Teniski savez Australije je teniserima poslao instrukcije da infekcija preležana u poslednjih šest meseci može biti osnov za izuzeće od uslova vakcinacije, i izdejstvovao da vlasti države Viktorije teniserima koji ispunjavaju ovaj uslov progledaju kroz prste i izdaju vizu. Nepoznata u jednačini su ostale federalne vlasti, ali probni baloni drugih učesnika sa istom situacijom pokazali su da su ili spremne da zažmure, ili svejedno nedovoljno budne. Najbolje šanse da federalne vlasti pređu preko njegovog ulaska u zemlju imao bi da je sleteo u tišini, smestio se i počeo sa treninzima. Kada se mediji zainteresuju, objaviti transparentno osnov za izuzimanje od vakcinacije, pohvaliti funkcionisanje sistema i podržati antiepidemijske mere. Uzdržati se od daljih izjava o vakcinama.

Ali to je pod uslovom da Đokovićevim odlukama upravlja razum. A da upravlja razum, Đoković bi dosad bio tri ili četiri puta vakcinisan, i ne bi ni imao potrebe da traži rupe u zakonu, provodi božićne praznike u izbeglličkom 'hotelu', da ruši svoju reputaciju i trpi finansijske gubitke koje to nosi, da propušta grend slem na kom su mu šanse najbolje i ugrožava karijeru, pa ni da nas kada na sudu bude objavljen osnov za izuzeće stavi pred pitanje da li je zaražen bio u kontaktu sa desetinama ljudi bez maski - ili je potvrdu o pozitivnom testu (neko za njega) lažirao.

Đoković je napravio drugačiji izbor. Pobednički je objavio da putuje ne obelodanivši ni da li je vakcinisan ni po kom osnovu je dobio papire. Reklo bi se da se odlučio da odmeri snage sa federalnim vlastima - da im isporuči svoju veličinu i stavi ih pred izbor da ga puste i popiju bes domaće javnosti (koji bi mogao biti podgrevan Đokovićevim izjavama za medije do kraja turnira, i kulminirati ako osvoji pehar), ili da ga ne puste posezajući za diskrecionim pravo da spreče prelazak granice osobi koja ispunjava sve uslove ulaska o kojima je obaveštena i na osnovu kojih su druge osobe već prelazile granicu, i prime udarac u međunarodnoj javnosti. Antivakserski ponos je stavio iznad ličnih i sportskih interesa, iznad interesa svoje organizacije  za zaštitu igrača, iznad interesa tenisa, i upustio se u noćnu moru. 

Glupost je uvek loš izbor, i uvek se skupo plaća. I možda je nekakav nemački ćifta koji je do kraja rata sačuvao porodicu i dom izbegao da to uvidi, poredeći svoju sudbinu ne sa onim što bi ona bila da on i njemu slični nisu prigrlili glupost, već sa sudbinom njegovih drugih sunarodnika: ubijenih u logorima, poginulih u ratu, unesrećenih gubitkom najbližih. Ali u Đokovićevom slučaju cena prosto vrišti. 

U pitanju je čovek izuzetne inteligencije i revnosti. Želim mu da na kraju svega skupi snage da pogleda unazad i izvuče pouku: odrekne se gluposti, osloni se na razum, i popne još jedan stepenik više u sportskom savršenstvu koje je razvio, otvarajući prostor da isti nivo dosegne i u drugim aspektima (javnog) života. Inače ćemo ga se sećati sa sažaljenjem, kao jednog od najboljih sportista ikada, koji je bio žrtva sopstvene bonhoefferovske gluposti. 

Najgori zanat

Među Srbima i šire na Balkanu veliku štetu pravi pubertetlijska reakcija na zapadnu patronizaciju. Zapad nama objašnjava kako treba da se ponašamo kao zrela zajednica, pritom ne praveći razliku između stvarnih osobina zrelog ponašanja i specifičnih karakteristika svoje kulture. Umesto razvijanja sopstvene kulture, svojih funkcionalnih institucija, svoje države, zapad nam nameće svoj model. 

Mi na to reagujemo konstruišući imaginarni identitet Balkana kao potpunu suprotnost svemu što se od nas traži, i takav identitet radikalnim normativizmom namećemo čitavoj zajednici. Onaj ko se ne povinuje postaje izdajnik, snob, wannabe zapadnjak, drugosrbijanac. Zdravu reakciju odbijanja da nas drugi formira mi tako realizujemo detinjastim srljanjem u potpunu kontru, čime nas i dalje drugi formira - samo u negativu. 

Oni su hladni, udaljeni i vezuje ih solidarnost, mi smo topli i bliski i vezuje nas lični odnos (osim kad nas košta vremena, truda ili novca).

Oni su isfolirano pristojni, a mi smo iskreno nemoralni.

Oni su mučnina uređenosti, mi smo razigranost čistog haosa.

Oni su isplanirani i promišljeni, misle dugoročno, mi smo čista spontanost, mislimo samo šta nam je sada lepše i lakše.

Kod njih cveta hiljadu cvetova, kod nas se zna šta je ispravno i kako treba.

Oni su brižni muškarci, mi smo muške svinje. One su samostalne ravnopravne žene, mi smo žene-majke-carice-nogoperačice.

Oni jure pravdu, jednakost, inkluziju, nama su manjine i slabi statistička greška.

Oni imaju demokratiju prikriveno ranjivu na kapital, mi imamo otvorenu oligarhiju.

Oni preuzimaju odgovornost za sebe, mi je prepuštamo državi.

Oni preuzimaju široku odgovornost prema društvenom i prirodnom okruženju, mi samo tada kad i tamo gde je prinuda. 

Oni samo misle o interesu, mi najviše uživamo kad boli.

Mi tako više ne tražimo najbolju verziju sebe nego najgoru verziju drugog. Više se ne razvijamo da bolje odgovorimo na okolnosti, sada ciljano regradiramo. I dok bi prihvatanje nametnutog identiteta bilo nesumnjivo loše rešenje, jurenje njegove suprotnosti je daleko gore i štetnije. Jer dosledna suprotnost jedne kulture dolazi nadomak divljaštva.

Nacija i nacionalizam, solidarnost i pohlepa

U tekstu za Prometej, Franjo Šarčević podseća na stare istine o nacijama i nacionalizmu: da se radi o konstruktu iz novije istorije, i da dok se sirotinja tuče oko identiteta – privilegovana manjina trlja ruke. Sa svim ovim je korisno i važno suočavati tu sirotinju, koliko se još do njihove pažnje može stići, dok hipnotisano gledaju u spin medijske spirale. Ali valja biti pošten i sagledati da niti je to što je nacija apstraktni konstrukt ikakav argument protiv nacionalizma, niti je nacija na bilo koji način loš konstrukt. Ključno je za diskusiju o nacionalizmu prepoznati gde leži stvarni problem, jer tek onda možemo ciljano i efikasno raditi na njegovom lečenju. Neću govoriti o starom problemu priče o naciji na Balkanu, gde se teorija nacije primenjuje na etnički nacionalizam, na koji nije sasvim primenjiva. Nacija je pojam vezan za državu, principe njenog uređenja i njenu teritoriju, i okupljanje jedne grupe ljudi oko tih principa i te teritorije. Etnička zajednica ima kuturno-istorijsku bazu, seže mnogo dalje u prošlost (dakle, za nju ne važi Šarčevićeva tvrdnja da se radi o svega vek i po starom konstruktu), i makar dve moderne (?!) bakanske nacije vuku istorijske korene od više od hiljadu godina. Stoji, naravno, ono implicitno u njegovom tekstu, da su se priroda i sastav tog konstrukta za hiljadu godina drastično menjale i da osim istorijskog kontinuuma teško možemo uspostaviti identitet između današnjeg srpstva i onog iz vremena Nemanje. I recimo, postavimo pitanje, da li i taj delimični identitet, identitet zasnovan na kontinuitetu, na tome da je u svakoj bilo ljudi kojima je biti Srbin bilo deo identiteta, i čijem je ocu ili majci, babi ili dedi, identitet takođe uključivao ovu komponentu. Ili bolje rečeno – ovu etiketu.

Nacija jeste apstraktni konstrukt. Nema ništa ni u genetici, ni u porodičnoj istoriji, ni u kulturi njenih članova što ih sve spaja, i ujedno odvaja od svih drugih. Genetske i kulturne granice retko postoje i još ređe se, i tek delimično, podudare sa nacionalnim. Porodice se mešaju, sele. Ako su svi moji preci, prateći mušku liniju, unazad hiljadu godina, bili Srbi (na primer njih 30), a svi ostali Hrvati (srazmerno – njih dva na trideseti minus trideset, dakle više od milijardu), jesam li ja Srbin ili Hrvat? Po lokalnom shvatanju, ja nosim srpsko prezime, nastavljam srpsku lozu. Ali ’moja krv’ ima beznačajan udeo srpstva. Pa šta?

Nesporno je da je nacija apstraktni konstrukt. Ali to ni na koji način ne osporava bilo koje shvatanje nacije i bilo koju ulogu koju ona igra u životu pojedinca ili zajednice. Apstraktan konstrukt je i konstrukt klasa kojim Šarčević završava svoj tekst. Apstraktan je i konstrukt porodice, majke, konstrukt altruizma, ljubavi, pravde, jednakosti. Sve su to apstraktni konstrukti, koji podvrgnuti rigoroznoj logičkoj analizi pre ili kasnije počnu da se raspadaju. Ali to ne umanjuje njihovu stvarnost – njihova stvarnost leži u čovekovoj težnji da te konstrukte stvara i u posledicama koje način njihovog konstruisanja ima u njegovom životu.

Pravo pitanje je time ne da li je nacija stvarna, već da li je nacija dobar ili zao konstrukt. I tu ću ponovo razočarati protivnike nacionalizma – koliko god sa njima delio identitet protivnika nacionalizma – jer konstrukt nacionalne ili etničke zajednice smatram u osnovi dobrim konstruktom. Dobrim utoliko što je neselektivan. On je po suštini usmeren ka tome da uključi čitavo jedno društvo, jednu zajednicu, čitav skup ljudi bliže upućenih jednih na druge ekonomskim, političkim, socijalnim i kulturnim faktorima. Pojam nacionalne ili etničke zajednice je, posle konstrukta čovečanstva, najdirektniji nosilac neselektivne ljudske solidarnosti: dosledno ostvarivanje ideje nacije zahteva i solidarnost privilegovanih sa neprivilegovanima, i u krajnjoj instanci ukidanje ili minimizovanje privilegija, samim tim i klasa. Konstrukt ovakve zajednice ima tu prednost nad konstruktom čovečanstva da je nešto konkretniji, da je podržan i konstruktom kolektivnih sličnosti i razlika, pa i konstruktom kolektivne kompeticije. Ovaj tip konstrukta neophodno nastaje kada jedna zajednica razvije svoje usaglašene mehanizme za ostvarivanje onoga što smatra vrednostima (sve redom konstrukti), odnosno za unapređenje života, i susretne se sa drugom zajednicom, koja je razvila neke druge konstrukte. I kako nema ništa loše u unapređenju života i ostvarivanju konstrukata vrednosti, niti u susretu dveju ljudskih zajednica, to nema ništa loše ni u konstruktu nacionalne ili etničke zajednice.

Zašto je onda nacionalizam loš, ako je zasnovan na dobrom konstruktu – ključno je pitanje za borbu protiv nacionalizma. Nacionalizam nastaje kada se konstrukt nacije stavi u funkciju pohlepe. Kao što je dobro poznato iz diskusija o nacionalizmu, njega obično lansira i podržava privilegovani sloj. Sloj ekonomski i politički moćnih, sloj sastavljen od ljudi čija pohlepa značajno nadvladava njihovu solidarnost, i koji imaju želju da neprestano uvećavaju svoju moć. Pohlepi su granice svake zajednice premale. Ona je beskonačna, što za čoveka znači globalna (mada, neka se pripremi Mars). Ona od korisnog konstrukta nacije gradi izrazito štetni konstrukt nacionalizma, od sredstva solidarnosti – ona stvara sredstvo privilegije po najgoroj mogućoj ceni.

U zajedničkom delovanju sa čovekovom težnjom jednakosti i slobodi, pohlepa je stvorila kapitalizam. Društvo u kome idealno pozicija čoveka u društvu zavisi samo od njegove lične pohlepe (nasleđivanje plodova pohlepe svojih roditelja smatram ostatkom feudalnog sistema). Kapitalizam je stvorio nacionalizam kao ideološko oruđe pohlepe u probijanju granica i u razbijanju hijerarhije solidarnosti: kada solidarnost ne ide do svakog čoveka, i još bolje svakog bića, ona gubi svoje mesto u sistemu vrednosti. Sada je ta težnja slobodi i jednakosti izgubila funkciju u istorijskoj karijeri pohlepe, i ova je se lagano odriče, spremajući se da je i potpuno potisne.

Meta kritike kod nacionalizma mora biti pohlepa, gramzivost, sebičnost na kojoj se on zasniva, a ne apstraktnost pojma nacije, u diskursu koji jedva da ičim konkretnim i barata. Cilj akcije mora biti odvajanje pohlepe od težnje slobodi, razobličavanje pohlepe i razvijanje solidarnosti. Promocija svesti o jedinstvu sveta, čovečanstva, pa i nacije. O tome da se od privilegovanih očekuje bar dekonstrukcija, ako ne i odricanje privilegija. Da je cilj njihovo umanjenje do granica koje ne ugrožavaju funkcionisanje društva. Većina današnjih nacija raspolaže državnim uređenjima koja su u stanju da iznesu pritisak solidarnosti i omoguće ostvarivanje njegovih efekata. Ako se to ne iskoristi pre nego što pohlepa ostvari svoje težnje, izgubićemo jedan od dva izbora između konstruktivne društvene promene i krvave revolucije.

Two common sense questions

1. Assuming the best intentions - is there one successful example of the US bringing democracy to a country? Assuming minimally positive intentions, should that suggest that the procedure employed simply cannot give that result?

2. Has any of the current exporters of democracy been externally imposed this kind of democracy? Or is it a result of centuries of relatively uninterrupted development? (Yes, these countries did go through wars during the process, but mostly among each other, which implies that these wars were part of the process, not an external intervention.)

On nation, power and identity

A meme circles social networks, which brilliantly summarizes one consequence of the pseudo-leftist, actually deeply capitalist individualist worldview adopted by a majority of the western intelectual establishment:

Let me first admit that the statement is mainly correct. This is what typically happens to a newborn, and for many people also how their lives go (although the meme neglects growing numbers of those who follow its message and cast off their religious or ethnic group identities). I can even accept that national and religious identities are fictional in some sense (although in that sense all identities are fictional).
At the surface, the view in the meme is pacifist and altruist, as it aims to dismiss what is generally accepted as the source of all the conflicts in the world in the past century or more: nationalism and religious fanatism. By dismissing group identities, it may be taken to restrict identities to the individual level, thus making the humanity the only group of people that is real.
I argue that on a deeper look, its extreme individualism and universalism are logically untennable and pragmatically alienating and inhibiting for any action. Arbitrary medium size group identities cutting across social classes and ideological views present an optimal stage for the realization and harmonization of interests of social groups.
Let me begin by pointing out that the meme does not reject  all group identities, but only those based on nation and religion. Group identities that it implicitly justifies are those based on ideology. Every (prominent) aspect of an identity, every ideological belief, defines a group identity of all the people who share it. Someone who believes that animals should not be killed for food or industrially grown because they have consciousness, and because this industry destroys the environment, shares an identity with all the people holding the same view.
What would the world look like if only this kind of group identities existed? One possibility is that identities be formed based on very particular prominent ideas, yielding numerous group identities based on causes such as veganism, feminism, LGBTQIA-activism, climate-justice, racial justice, reproductive rights, animal rights. In such a fragmentized reality, no group could make a real impact on its own.
Another is that group identities be based on the destribution of power, as the ultimate ground of shared interests. This puts everyone who is victim to power in one group, with one group identity, leaving the powerfull a relatively small group, forced to make compromises - i.e. to accept stricter limits of power.
I will not discuss the question why the former option obtains rather than the latter: the answer is obvious. Rather, I want to point out a weakness that both suffer from. All such group identities involve extremely large numbers of individuals dispersed around the globe, heterogeneous in most other respects: with different cultures, systems of values, languages, geographic and social peculiarities. They require enormous effort, finances and infrastructure to be organized and coordinated. And finances and infrastructure are largely in the hands of one group - which naturally makes sure to share them only to the degree that its greedy apetites do not suffer.
National or religious grouping is a mechanism which has developped exactly to provide limited social domains within which the distribution of power is regulated based on principles which are shared by the group members and present the main defining property of the group.
This is not to deny that nationalism and religious fanatism have been involved in all the modern wars. But nationalism and religious fanatism are tools which the group bearing power in one nation or religion uses to subjugate the rest of the community and expand its power across its boundaries. The locus of evil is not the nation or religious group - it is the greed for power and the lack of empathy.
Nations, in particular smaller ones, as limited domains of shared basic ethical principles and social mechanisms are a precondition for the control of power, but also for the nourishing of empathy. It is in the human nature to feel more empathy for a concrete or at least vividly imagineable person in our surrounding than for a remote abstract individual somewhere in the world, i.e. for a limited number of people sharing our system of values and social concepts than for an enormous group including people very different from us.
Nations, in particular smaller ones, are also domains in which all social roles are represented in natural proportions, yet in numbers that enable communication and successful tuning of the balance between them and their relations. Crucially, nations force the powerful into the same identity with the powerless, putting them within the reach of each other's empathy.
Rather than destroying manageable social domains of representative samples, which the meme above aims at - we should concentrate our effort on keeping them, and focus on recovering the balance of power and healthy doses of empathy within them. 

Windows i Linux: posle još jednih izbora

Da li je naš narod glup? Da. Da li je iskvaren? I to je. Da li to znači da je zaslužio ovo što mu se dešava? NE!

Narod je po sebi, kao hardver, isti kao i bilo koji drugi narod. Trenutno radi paralelno na dva operativna sistema, na Windowsu i Linuxu, oni se kolju, i sistem neprestano pada. Softver rađen za jedan sistem pada na drugom. Virusi koriste rupe i haraju.

Imamo susret dva potpuno različita kulturna, vrednosna, etička koncepta. Jedan je zapadni individualistički, gde pojedinac odrasta sa idejom da mora da misli i preuzima odgovornost o sebi. Drugi je istočni kolektivistički, gde se pojedinac uči da ne misli mnogo sam, nego da se oslanja na stav hijerarhijski starijeg. I sada oni koji su upali u prvu opciju očekuju od onih koji su ostali u drugoj da se ponašaju prema njihovim merilima. Kada to ne čine, oni ih ili besramno eksploatišu i ponižavaju predstavljajući im se kao njihovi lideri kojima treba da se prepuste i koji će brinuti o njima (oportunisti), ili ih krive za situaciju (moralisti).

Pragmatički gledano, kolektivistički obrazac nije u stanju da iznedri liderstvo, jer liderstvo koje iznedri uvek će potpasti pod individualistički model, kao dominantan model šireg civilizacijskog konteksta. Jedini izlaz je obratno: prevesti i njih pod individualističku kulturu. Za to je potreban dug i strpljiv rad - da se što više individualista-moralista okrene radu sa mladima: sa budućim nastavnicima i sa decom, ali takođe sa odraslima u meri u kojoj se to može uraditi. I ne s visine, nego konstruktivnim razgovorom na ravnoj nozi - jer nikakvog suštinskog osnova za superiornost realno nema, u pitanju su prosto dva kulturna modela i sticaj okolnosti da jedan trenutno dominira. Windows i Linux - nekome je bolji jedan, nekome drugi, objektivno - vrednosna razlika ne postoji, ali većina koristi Windows. Takođe, potrebno je razviti mehanizme koji će što više oportunista motivisati da se pridruže poduhvatu moralista.

Da li je realno da se ovo i učini? Slabo, jer i sami moralisti su tek delimično individualisti, jer su ljudi po prirodi lenji, jer im ustvari i nije toliko loše da bi imali snage i istrajnosti za ovakav poduhvat.

Šta onda uraditi? Ipak pokušati. Raditi na osvešćivanju što više ljudi za mehanizme individualističke civilizacije. I u svakom slučaju raditi na nacionalnom jedinstvu, ne u nacionalističkom smislu, nego u smislu što manje podeljenosti društva, što manje distance i što više razumevanja i poverenja između dva kulturna modela. Dakle, ne elitizam kruga dvojke i njegovih epigona i wannabe-a širom zemlje, nego jedna jednostavnost, ljudski pristup, usmerenje ka rešavanju konkretnih problema, a kroz to rešavanje i bolje upoznavanje funkcionisanja društvenog modela zapadne demokratije.